Tarih 2008 sonbaharı. Küresel finans sistemi, Lehman Brothers’ın çöküşüyle birlikte tarihin en büyük krizlerinden birinin ortasında. Piyasalar her gün eriyor, güven sıfıra inmiş ve özellikle otomotiv gibi dev endüstriler, yaklaşan küresel resesyonun korkusuyla sarsılıyor. Bu kasvetli ortamda, dev hedge fonlar (serbest yatırım fonları) için en bariz ve en kârlı görünen işlemlerden biri Alman otomotiv devi Volkswagen’in (VW) hisselerini “short’lamaktı” (açığa satmak).
Ancak bu mantıklı görünen bahis, tarihin en büyük finansal tuzaklarından birine dönüştü ve kısa pozisyon alan yatırımcılara milyarlarca dolara mal oldu. Bu, bir şirketin gerçek değerinden dolayı değil, piyasa mekaniklerinin acımasız bir cilvesiyle birkaç saatliğine dünyanın en değerli şirketi haline gelmesinin hikayesidir.
Kurulan Tuzak: Ayıların VW Üzerindeki Bahsi
2008 krizi derinleşirken, otomobil satışlarının çakılacağı beklentisiyle hedge fonlar Volkswagen’in hisselerinin düşeceğine dair devasa kısa pozisyonlar aldılar. Yani, sahip olmadıkları hisseleri ileride daha ucuza yerine koyma umuduyla satıyorlardı. VW hisselerindeki kısa pozisyonların toplamı, şirketin serbest dolaşımdaki hisselerinin yaklaşık %12’sine ulaşmıştı. Her şey planlandığı gibi gidiyor gibi görünüyordu.
Perde Arkasındaki Oyuncu: Porsche’nin Gizli Hamlesi
Fonların bilmediği veya hafife aldığı şey ise, bir başka Alman otomotiv devi Porsche’nin, VW üzerinde sessiz ve derinden bir operasyon yürüttüğüydü. Porsche, VW’yi kontrolü altına almak istiyordu. Ancak bunu borsadan doğrudan hisse alarak yapsaydı, fiyat hızla yükselecekti.
Bunun yerine, “türev araçları” (özellikle nakit uzlaşmalı opsiyonlar) kullandılar. Porsche, bu araçlar sayesinde, hisseleri fiziksel olarak satın almadan, gelecekte satın alma hakkını elinde tutarak VW’deki pozisyonunu gizlice artırdı.
Pazar Günü Gelen Bomba: Kapan Kapanıyor
Ekim 2008’de, piyasaların kapalı olduğu bir pazar günü, Porsche bombayı patlattı. Bir açıklama yaparak, türev araçlar yoluyla Volkswagen’in %74,1‘lik oy hakkını elinde bulundurduğunu duyurdu.
Bu açıklama, finans dünyasında şok dalgası yarattı. Çünkü denkleme katılması gereken bir oyuncu daha vardı: Volkswagen’in “kale hissedarı” olan Aşağı Saksonya Eyaleti. Eyaletin de şirkette yaklaşık %20‘lik bir hissesi bulunuyordu ve bu hisseleri satma niyetleri yoktu.
Finansçılar basit bir matematik yaptılar: %74,1 (Porsche) + %20 (Aşağı Saksonya) = %94,1
Bu, piyasada alınıp satılabilecek “serbest dolaşımdaki” hisse oranının %6’dan daha az olduğu anlamına geliyordu.
Panik: “Short Squeeze” Başlıyor
Pazartesi sabahı, VW’yi short’layan hedge fonlar için kıyamet günüydü. %12’lik kısa pozisyonlarını kapatmak için piyasaya koştular, ancak karşılarında alabilecekleri sadece %6’lık bir hisse vardı. Yani, piyasadaki mevcut hisseden daha fazlasını geri almak zorundaydılar.
Bu, tarihin en büyük “short squeeze” (kısa pozisyon sıkıştırması) olayını tetikledi. Hisseleri geri alma zorunluluğu olan alıcılar, satmak zorunda olmayan az sayıdaki satıcının insafına kalmıştı. VW hisseleri saniyeler ve dakikalar içinde fırladı.
Volkswagen hisse fiyatı, Cuma günü işlem gördüğü yaklaşık 200 € seviyesinden, iki işlem gününde 1.000 €‘nun üzerine fırladı.
Yangını Körükleyen Etki: DAX Endeksi ve ETF’ler
Olayı daha da ironik hale getiren bir gelişme daha yaşandı. VW’nin fiyatı bu çılgın seviyelere yükseldikçe, Alman borsası DAX Endeksi içindeki ağırlığı da anormal bir şekilde arttı. Piyasayı pasif olarak takip eden ve endeksin ağırlığına göre alım yapmak zorunda olan endeks fonları (ETF’ler), fiyatı daha da yukarı itmek için otomatik olarak VW hissesi almak zorunda kaldılar. Bu, yangına adeta benzin döktü.
28 Ekim 2008’de Volkswagen, 370 milyar dolarlık piyasa değerini aşarak, kısa bir süreliğine de olsa Exxon Mobil’i geçti ve gezegendeki en değerli şirket unvanını aldı.
Birkaç gün sonra Porsche, piyasanın kilitlenmesini çözmek ve “piyasaya karşı sorumlu davranmak” amacıyla pozisyonlarının bir kısmını satarak kârını realize etti ve kısa pozisyondakilerin nefes almasını sağladı. Fiyatlar hızla normale döndü, ancak hedge fonlar bu oyunda tahmini 30 milyar doların üzerinde para kaybetmişti.
Bu olay, yatırımcılara sadece kısa pozisyon almanın risklerini değil, aynı zamanda türev araçların ve piyasadaki serbest hisse (float) oranının önemini de acı bir şekilde öğretti.
Finansal piyasalar karmaşık mekaniklere sahiptir. Bir şirketin potansiyelini analiz ederken, temel verilerin yanı sıra hisse yapısını ve piyasa dinamiklerini de anlamak önemlidir. Rally ile şirketlerin finansallarına ve piyasa verilerine ulaşarak her zaman daha bilinçli adımlar atın. Hemen indir!
Kaynakça:
Bu içerik, editörlerimiz tarafından hazırlanmıştır. Bu olay, finansal tarihin en çok belgelenen olaylarından biridir ve Financial Times, Bloomberg, Reuters gibi uluslararası finans yayınlarının yanı sıra birçok akademik makale ve vaka çalışmasında detaylıca incelenmiştir.
